Nijmegen

Na een maandenlang politiek steekspel rond de verkoop van busbedrijf Novio zijn alle fracties in de Nijmeegse gemeenteraad het uiteindelijk eens geworden. Er komt een breed raadsonderzoek naar de (on)mogelijkheden van de politieke sturing en controle op een extern bedrijf als Novio. Ook wordt gekeken naar de politieke sturing en controle op een andere externe organisatie waarvan de gemeente 100 procent aandeelhouder is (de DAR) en een gemeenschappelijke regeling waar grote bedragen in omgaan (sociale werkvoorziening Breed). Aanleiding voor het onderzoek zijn de miljoenenverliezen die Novio in 2005 geleden heeft, waardoor de opbrengst van de verkoop 17 miljoen lager was dan oorspronkelijk gehoopt. SP-fractievoorzitter Hans van Hooft jr blikt terug op een politiek turbulente periode.

Je feliciteerde de gemeenteraad met ‘dit verstandige besluit’, meende je dat echt?
Van Hooft: ‘Jazeker, want zowel de gemeenteraad als de pers hebben zich maandenlang blind gestaard op het verkoopproces, terwijl de verliezen bij Novio niets met de verkoop van doen hadden. In 2005 is Novio bijna 12 miljoen kwijtgeraakt aan activiteiten buiten het reguliere openbaar vervoer in Nijmegen. Daarvan is meer dan 8 miljoen verloren op de vervoersconcessie Utrecht-Oost (SVN) en het overige vooral aan de regiotaxi hier en op de Veluwe. Dus als je wilt weten waarom de verkoop van Novio zo weinig heeft opgebracht, dan moet je geen raadsenquête houden over het verkoopproces, maar dan moet je onderzoeken hoe het kan dat een directeur van Novio voor bijna 10 miljoen aan verliesleidende contracten aangaat en niemand dit blijkbaar heeft voorzien of voorkomen. Dan gaat het dus over de vraag: wat zijn de mogelijkheden en onmogelijkheden van politieke sturing en controle op een zelfstandige NV. Lopen we vergelijkbare risico’s bij andere zelfstandige bedrijven zoals de DAR. Moeten we voor lief nemen dat een directeur kan gaan ondernemen met gemeenschapsgeld en ook miljoenen kan verliezen? Of kunnen we de sturing en controle zo inrichten dat we niet nog eens zo’n scheve schaats rijden? En zo niet, kunnen we dan maar beter besluiten om van zelfstandige NV’s weer ‘gewoon’ gemeentelijke diensten te maken of - waar ik zeker niet voor ben - moeten we onze zelfstandige NV’s maar helemaal op de markt zetten zodat we geen enkel financieel belang meer hebben bij onze eigen diensten?’

En wat is jou conclusie?
'Novio heeft van de gemeente de ruimte gekregen om elders vervoersconcessies te verwerven zolang ze maar niet verliesgevend zijn. Deze strategie van Novio was erop gericht om als zelfstandig vervoersbedrijf te kunnen overleven. Vanuit het bedrijf gezien is dit een logische strategie. Door de marktwerking in het OV is het immers eten of opgegeten worden. In de kern ligt daar het probleem van Novio. Geef je een zelfstandige NV de ruimte om te ondernemen, dan loop je ook het risico op grote verliezen. En dan maakt dan niet uit of je de directeur de opdracht geeft om geen verliesleidende concessies aan te gaan. Utrecht-Oost leek bij de inschrijving immers een winstgevende concessie. Pas na een jaar blijkt dat we op de hele concessie 8 miljoen inleveren. En dan kun je niet meer terug. Met deze wijsheid achteraf zeg ik: hadden we Novio maar nooit de ruimte gegeven om elders concessies te verwerven. Hadden we maar gezegd: rij de rit in Nijmegen gewoon uit, want door de marktwerking in het openbaar vervoer maak je als kleine speler geen enkele kans om zelfstandig te overleven. Dat had Nijmegen bij de verkoop in elk geval miljoenen bespaard. Het vreemde is dat de SP tot nu toe de enige partij is deze conclusie heeft getrokken.'

Door betere politiek sturing en controle op de directie van Novio had het miljoenenverlies wellicht ook voorkomen kunnen worden?
'Jazeker, dat had gekund door te zeggen dat de directeur niet mag ondernemen met gemeenschapsgeld. Dan weet je zeker dat er geen miljoenen waren verprutst in een vervoersconcessie Utrecht-Oost of een taxiconcessie op de Veluwe. Maar de vraag is of die conclusie ook een politieke meerderheid heeft? Dit betekent immers einde marktwerking en gewoon doen waar je ooit voor opgericht bent: diensten verlenen ten behoeve van de gemeente.
De vraag die nu wordt gesteld is eigenlijk: kun je via een zelfstandige NV wel de winsten pakken via marktwerking zonder de bijbehorende risico’s te lopen? Het is de moeite waard om die vraag eens helder beantwoord te krijgen. Natuurlijk hadden er meer zekerheden ingebouwd kunnen worden toen Novio ging inschrijven op de concessie Utrecht-Oost. Maar als de bieding van Novio slechts een paar ton hoger had gelegen, dan was Novio deze concessie gewoon misgelopen. Ook had je kunnen zeggen dat je winstgevende prognoses van de directeur niet vertrouwt. Maar dat is hetzelfde als een ontslagbrief voor de directeur, want die is immers aangesteld om goed gefundeerde prognoses te leveren. Die vraag levert ons dus genoeg interessante dilemma’s op om tot verstandige eindconclusies te komen.'

Ondertussen gaat SP-wethouder Lucassen wel door het leven als de man die miljoenen heeft verloren bij de verkoop van Novio?
'Dat is dus zeer onterecht. Ik durf zelfs de stelling aan dat we voor Novio meer gekregen hebben dan het bedrijf feitelijk waard is. Met een eigen vermogen van 7,7 miljoen en nog drie jaar een vervoersconcessie met zeer beperkte winstprognoses is een prijs van 12,4 miljoen ruim hoger dan de werkelijke waarde van het bedrijf. Dat Connexxion die prijs toch heeft betaald is wel te begrijpen. Connexxion zal beter dan Novio in staat zijn de concessie Utrecht-Oost te rijden, al was het maar omdat dit vervoersgebied ligt ingebed binnen Connexxion gebied. En verder heeft Connexxion er strategisch belang bij om naast KAN-Noord nu ook in KAN-Zuid te rijden.
De laatste maanden is er door de oppositie, en tussendoor ook eventjes door de PvdA-fractie, een heel nummer gemaakt rond de verkoop van Novio. En het is dan makkelijk scoren als de krant schrijft: waar zijn de verdwenen miljoenen van Novio gebleven? En dat terwijl voor iedereen die het dossier kent glashelder is waar die miljoenen zijn gebleven: verprutst in verliesgevende concessies en niet in de verkoop. Helaas gaat het in de politiek vaak niet over de analyse van de feiten, maar om de beeldvorming die rond een kwestie gecreëerd wordt. Op dat punt is er nog wel iets recht te zetten.'

SP stemt in met verkoop busbedrijf NOVIO aan Connexxion