Nijmegen

Tijdens het debat over het rapport over verbonden partijen (sturen in de mist) heeft vooral de oppositie mist gecreeërd. Veel vragen aan het college gingen over het verkoopproces van Novio en niet over het rapport zelf. Ondanks de toezeggingen van het college de conclusies en aanbevelingen over te nemen, diende de oppositie een motie van wantrouwen in tegen SP-wethouder Lucassen. Deze haalde het niet. Hieronder de bijdrage van SP-fractievoorzitter Hans van Hooft jr.

Bijdrage Hans van Hooft jr. fractievoorzitter van de SP

Wat een jaar geleden al duidelijk was, en nu nog eens wordt bevestigd: niet de verkoop van Novio was een mislukking, maar de bedrijfsvoering van Novio was een groot fiasco. De directie van Novio heeft ondernemertje gespeeld met gemeenschapsgeld en 12 miljoen verprutst in verliesleidende concessies. Dat blijkt opnieuw uit de brief van het college waaruit duidelijk wordt dat Novio in 2005 en 2006 ruim 15 miljoen heeft afgeboekt, grotendeels vanwege verliesleidende contracten. Wie een beetje is ingevoerd weet dat Novio in Utrecht Oost zo’n 8 miljoen gemeenschapsgeld heeft laten weglopen en dat er op taxiconcessies ook nog eens een kleine vier miljoen is verdampt. Dit alles geeft de exacte verklaring waarom de opbrengst van Novio zo’n 15 miljoen lager is dan in 2004 werd gehoopt. Het betreft overigens allemaal verliesleidende concessies die vóór de verkoop zijn afgesloten en waarvan pas na een jaar duidelijk werd dat het om een miljoenenverlies ging.

Kortom: wie wil weten hoe het kan dat Novio 15 miljoen minder opbracht dan aanvankelijk gehoopt, moet zich de vraag stellen: hoe kan het dat de directeur van Novio het bedrijf in een jaar tijd financieel heeft verruwineerd? Hoe kan het dat de directeur nog heel lang heeft volgehouden dat de verliezen in Utrecht-Oost slechts aanloopverliezen waren? Hoe kan het dat de Raad van Commissarissen niet eerder heeft opgemerkt dat er potentieel enorm veel geld zou wegvloeien in verliesleidende concessies? Hoe kan het dat de aandeelhouder (lees het college van B en W) nooit op de hoogte is gesteld van de enorme risico’s die werden aangegaan? Hoe kan het dat het college van B en W de opdracht geeft om géén verliesleidende concessies aan te gaan en blijkt vervolgens dat Novio voor 12 miljoen het schip in gaat op nieuwe concessies?

Op die vragen is maar één antwoord mogelijk: Novio heeft altijd de ruimte gekregen om ondernemertje te spelen met gemeenschapsgeld. Dat ging aanvankelijk overigens niet eens zo slecht. Er werd goed verdiend aan allerlei taxiconcessies. Maar op het eind van de rit is deze strategie desastreus gebleken. En wie goed nadenkt, had kunnen weten dat dit de enige uitkomst kon zijn van alle marktavonturen van Novio. Voor iedereen was immers duidelijk dat Novio te klein was om zijn eigen concessie in Nijmegen te kunnen behouden. Maar dan moet toch ook voor iedereen duidelijk zijn dat Novio te klein was om in den vreemde (bijvoorbeeld Utrecht-Oost) een concessie te verwerven zonder er verlies op te leiden. Immers waar de kostprijs van Novio per dienstregelinguur (dru) zo’n 20 procent boven de marktprijs lag, is het onmogelijk om elders (en al helemaal ver van huis) je hoge overheadkosten terug te verdienen. Overigens had iedereen dat ook kunnen bedenken toen Novio in 1997 zo nodig de markt op moest. Iedereen die er toen voor gepleit heeft om Novio op de markt te zetten, moet nu niet klagen dat het mis is gegaan. Ondernemen is immers risico nemen. En dat krijg je ervan als je vindt dat onze busmaatschappij zonodig ondernemertje moet spelen met gemeenschapsgeld.
Dat even vooraf. Dan het rapport zelf.

Dit onderzoeksrapport gaat niet over het functioneren van de directie van Novio. En dat is op zich jammer, omdat daar volgens mij de kern van het probleem ligt als je wilt weten waarom er 12 miljoen euro is weggevloeid in verliesleidende concessies. Het rapport gaat ook niet over het functioneren van de Raad van Commissarissen waar volgens mij ook wel wat op af te dingen is. Dit rapport gaat over het functioneren van het gemeentebestuur met betrekking tot verbonden partijen. De sturing en controle door het gemeentebestuur op zelfstandige bedrijven.
In het rapport worden tal van maatregelen genoemd die zorgen voor heldere en betere aansturing van verbonden partijen. En als je al die vaak kleine maatregelen op een rij zet, dan blijkt dat de DAR redelijk voldoet aan de gewenste verhouding tussen aandeelhouder en zelfstandig bedrijf op afstand. Ik zal niet zeggen dat de DAR een schoolvoorbeeld is van goede verhoudingen, maar volgens de commissie wordt aan vrijwel alle eisen van goede sturing en controle voldaan. Wat alle maatregelen die de commissie voorstelt niet verhelpen is de kern van het probleem: een zelfstandig bedrijf dat de ruimte krijgt om ondernemertje te spelen met gemeenschapsgeld. Terecht concludeert de onderzoekscommissie dat er risicoanalyses gemaakt moeten worden bij strategische besluiten. Terecht concludeert de onderzoekscommissie dat steeds weer moet worden afgewogen in hoeverre publiek belang gediend is bij de deelneming in een zelfstandig bedrijf door de gemeente. Maar wat de onderzoekscommissie niet concludeert is: dat je geen ondernemertje kunt spelen zonder risico’s te nemen. Ondernemen is risico nemen. En het is nu juist níet de taak van de gemeente om ondernemertje te spelen.

Kortom: er is geen enkele grond om als gemeente zelfstandige bedrijven in de hand te hebben. Of een bedrijf moet kunnen ondernemen en dat is geen taak van de gemeente. Dan moet je het bedrijf afstoten.

Of een bedrijf moet gewoon zijn werk uitvoeren maar vooral niet gaan ondernemen. En dan is er geen enkele grond om het nog langer een zelfstandig bedrijf te laten. Elke tussenvorm leidt tot onduidelijkheid en per saldo tot risico’s waarvoor je als gemeente niet in wilt staan. Dat betekent wat de SP-fractie betreft dat de DAR morgen weer teruggehaald kan worden naar de gemeente. Dat betekent dat college zeker een nota ‘verbonden partijen’ moet maken. Maar wat nog veel belangrijker is dat we op korte termijn de discussie voeren over de toekomst van onze verbonden partijen. Halen we ze terug naar de gemeente of zetten we ze op de markt.

Dan tot slot nog iets over dit debat en de wijze waarop de discussie hier tot nu toe gevoerd is. Er wordt een hoop politieke mist gecreëerd rond de verkoop van Novio. Terwijl vrijwel niemand van u ook maar een keer is ingegaan op de feiten achter de verliezen van Novio. De Gelderlander vraagt zich al een jaar af waar de verloren miljoenen zijn gebleven, terwijl dat toch glashelder is: verdwenen in de concessie Utrecht-Oost en de taxi. Blijkbaar zijn in dit debat de feiten achter de verloren miljoenen niet interessant. Blijkbaar is het politiek niet interessant om te concluderen dat de directeur van Novio 12 miljoen verprutst heeft in verliesleidende concessies. Blijkbaar is het niet interessant om te concluderen dat die verliesleidende concessies zijn aangegaan vóórdat het verkoopproces begon. Blijkbaar is het politiek interessanter om je af te vragen hoe het toch kan dat zo’n goede directeur ontslagen is. Blijkbaar is het interessanter om je af te vragen hoe het toch kan dat de RvC collectief is opgestapt. Blijkbaar is het interessanter om te doen of de directie en de RvC geen blaam treft en te zeggen dat wethouder Lucassen er een zooitje van heeft gemaakt. Blijkbaar is het interessant om te zeggen dat de wethouder u niet geïnformeerd heeft over de risico’s die Novio in 2004 liep terwijl hij op dat moment niet eens de aandeelhouder was. Blijkbaar is het creëren van politiek mist veel interessanter dan de werkelijke feiten boven tafel krijgen.

Niemand van deze raad heeft de afgelopen vier jaar ooit gezegd dat het ondernemertje spelen door verbonden een partij een potentieel risico is. De criticasters van het college heb ik nog niet een keer horen zeggen: het moet nu maar eens afgelopen zijn met het marktdenken. Erger nog: een groot deel van de oppositie hangt zelfs de stelling aan de directie en de RvC het uitstekend gedaan hebben en dat de wethouder miljoenen heeft laten weglopen tijdens het verkoopproces. Met alle respect, maar als u naar de feiten kijkt, dan weet u dat u vooral bezig bent om mist te creëren en de eerste verantwoordelijken voor de miljoenenverliezen de hand boven het hoofd te houden. Ik heb al eerder gezegd dat ik er spijt van heb dat ik niet eerder heb gezegd dat Novio moet stoppen met het verwerven van concessies buiten de deur. En het college had dat ook eerder moeten zeggen en dat is het college aan te rekenen. Maar velen van u heb ik tot op de dag van vandaag nog niets horen zeggen wat daar ook maar een beetje op lijkt. Degene die hier het hards roepen, hebben de grootste lading boter op hun hoofd.