Nijmegen

Er moet een nóg duidelijker onderscheid komen tussen de verschillende soorten huisbezoeken van de sociale dienst. Dat concludeert SP-fractie over het nieuwe protocol huisbezoeken. Het nieuwe protocol is er gekomen op verzoek van de SP. Dit naar aanleiding van klachten over het optreden van de sociale dienst tijdens huisbezoeken.

SP-raadslid Matthias van Hunnik: “Iedereen is het erover eens dat we uitkeringsfraude stevig moeten bestrijden. Ook hebben we geen moeite met een standaard huisbezoek bij aanvraag van een uitkering. Maar dat betekent nog niet dat iemand die een uitkering aanvraagt zijn grondrechten verliest. Een van die rechten is de waarborging van de persoonlijke levenssfeer. Niemand kan verplicht worden een ambtenaar binnen te laten, laat staan in laden en kasten te laten snuffelen. In het huidige protocol is dat onvoldoende gewaarborgd. Formeel mag iedereen weigeren, maar materieel betekent dit in alle gevallen: als je niet volledig meewerkt, kun je een uitkering wel vergeten. En dat deugt niet.”

Bij de aanvraag van een uitkering dient het huisbezoek vooral als service naar de klant. De papierwinkel wordt doorgenomen om te controleren of mensen wel krijgen waar ze recht op hebben. Dit betekent ook dat de ambtenaren zich als bezoeker gedragen en niet in kasten en laden gaan snuffelen. In het oude protocol was hierover niets geregeld. De ambtenaar kon op elk willekeurig moment vragen om eens een kijkje in de slaapkamer te nemen of de koelkast aan een inspectie onderwerpen. In het nieuwe protocol is er een duidelijker onderscheid gemaakt. Bij een huisbezoek zonder fraudesignaal gedragen de ambtenaren zich altijd als bezoeker. Bij een huisbezoek met een fraudesignaal mogen ambtenaren ook vragen om kasten en laden te openen.

Van Hunnik: “Het is goed dat er nu een duidelijk onderscheid is tussen deze twee soorten huisbezoeken. Maar ook in het nieuwe protocol krijgen ambtenaren nog steeds de ruimte om tijdens een normaal huisbezoek over te schakelen naar een bezoek met fraudesignaal. En daartegen hebben we grote bezwaren. Je kan niet naar binnen gaan als dienstverlener die mensen op hun rechten en plichten wijst en halverwege het bezoek als een Sherlock Holmes kasten en wasmanden aan een grondige inspectie onderwerpen. Mensen moeten weten waar ze aan toe zijn. Duidelijkheid voor alles. Dus als een ambtenaar tijdens een normaal huisbezoek concludeert dat er sprake is van een fraudesignaal, dan rondt hij het bezoek af en vertrekt. Ik heb er geen bezwaar tegen als diezelfde ambtenaren een uur later weer op de stoep staan met een helder omschreven fraudesignaal én met een duidelijk verhaal dat niet meewerken je de uitkering kan kosten. Mensen weten dan dat er concrete zaken zijn die opgehelderd moeten worden en dat de ambtenaren met een ander doel voor de deur staan. Bovendien moet een fraudesignaal altijd concreet zijn en achteraf toetsbaar. Je mag mensen niet overleveren aan een willekeurig ‘fraudegevoel’ bij een ambtenaar.”

Als een aanvrager van een uitkering niet meewerkt aan een normaal huisbezoek kan dit betekenen dat het recht op een uitkering niet kan worden vastgesteld. In de praktijk betekent dit: wie de ambtenaren niet toelaat bij een normaal huisbezoek kan het recht op een uitkering wel vergeten. Van Hunnik: “Dat gaat ons dus een streep te ver. Zonder concreet fraudesignaal kun je mensen niet zomaar het recht op een uitkering ontzeggen. Als mensen bij aanvraag van een uitkering geen ambtenaren over de vloer willen, dan is dat hun goed recht. Evenzo heeft de sociale dienst het recht om het dossier van zo’n iemand grondiger te bestuderen en aanvullende gegevens te vragen. Als vervolgens alle gevraagde gegevens zijn geleverd en er is niets verdachts te vinden, dan moet de uitkering gewoon verstrekt worden. Blijkt dat er concrete zaken niet kloppen, dan kan de sociale dienst alsnog op bezoek gaan met een helder omschreven fraudesignaal in de hand.”